ΟΤΑΝ ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΠΕΦΤΟΥΝ – Η ιδιάζουσα περίπτωση της J. K. Rowling
της Μαργαρίτας Μπουρνέλη
Ανήκω στην γενιά του Harry Potter. Ήμουν στην προεφηβεία όταν διάβασα πρώτη φορά τα βιβλία. Για να καταλάβετε πόσο γριά είμαι, διάβασα μέχρι το 4ο, και μετά περίμενα υπομονετικά να βγουν τα υπόλοιπα. Θυμάμαι ακόμα τη μαγεία της πρώτης ανάγνωσης. Θυμάμαι να γελάω, να κλαίω, να θυμώνω και να χαίρομαι με την ιστορία του μικρού μάγου που δεν είχε οικογένεια και την βρήκε στα πρόσωπα των φίλων του. Θυμάμαι την αγωνία μου για το αν θα επιβιώσει, θυμάμαι να με πνίγει η αδικία όσων αντιμετώπιζε. Και θυμάμαι να λατρεύω την Joanne Rowling.
Η Rowling μας έδωσε έναν μαγικό κόσμο. Μας έδωσε ήρωες που η μεγαλύτερη δύναμή τους είναι η καλοσύνη. Μας έδειξε πως όλοι αξίζουν να ζουν ασφαλείς κι ευτυχισμένοι. Και τα παιδιά που μεγάλωσαν με τα βιβλία της είναι αποδεδειγμένα* πιο υποστηρικτικά προς την διαφορετικότητα. Κι είναι απόλυτα λογικό, αν αναλογιστούμε τους πρωταγωνιστές των βιβλίων της. Είναι λοιπόν, αναμενόμενο, μετά από τόσα χρόνια, η αγάπη μας για αυτά τα βιβλία να κρατάει γερά, και μαζί της κι η αγάπη μας για την Rowling. Μια γυναίκα που έχει καταφερθεί κατά του ρατσισμού, της ομοφοβίας και του σεξισμού, ανοιχτά και δημόσια.
Και ξαφνικά, τα γκρεμίζει όλα. Βγαίνει μια μέρα και σου λέει “καλή η ανοχή, αλλά έχει και όρια, και το δικό μου όριο είναι στα τρανς άτομα”. Και πέφτεις από τα σύννεφα. Και απορείς πώς σκατά γίνεται ένας άνθρωπος που σου έμαθε τι σημαίνει σεβασμός στην διαφορετικότητα, ξαφνικά να μιλάει με τόσο μίσος για την ίσως πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Κι αν, τελοσπαντων, εκείνη αποφασίσει να τα πει όλα αυτά, εσύ, που είσαι φαν, που αγαπάς τα βιβλία της, που ακόμα τα διαβάζεις τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο, τι κάνεις ακριβώς; Καις τα βιβλία της; Αποκυρρήτεις το έργο της, όπως αποκύρηξες την ίδια; Κι αν δεν τα κάνεις αυτά, πώς μπορείς να κοιτάξεις τις τρανς αδελφές σου και τους τρανς αδελφούς σου στα μάτια και να τους πεις “εγώ σας στηρίζω”;
Δεν πιστεύω στον διαχωρισμό του καλλιτέχνη από το έργο του. Αλλά δε μπορώ και να καταλάβω πώς γίνεται να χρησιμοποιείς το έργο σου για να διδάξεις καλοσύνη και ανεκτικότητα και αγάπη τη μια στιγμή, και την επόμενη να ξερνάς μίσος για άτομα που δεν σε έχουν βλάψει ποτέ και με κανένα τρόπο. Είναι εύκολο να απορρίπτουμε προβληματικά έργα από προβληματικούς καλλιτέχνες. Είναι τρομερά δύσκολο να απορρίψεις ένα έργο που λέει τα αντίθετα από αυτά που λέει ο προβληματικός καλλιτέχνης. Η τάση να τα διαχωρίσεις, να πεις άλλο το Harry Potter κι άλλο η Rowling, είναι αναπόφευκτα εκεί. Αλλά μπορείς να παραστήσεις πως δεν τα άκουσες ποτέ; Μπορείς να συνεχίσεις να στηρίζεις το έργο ενός τόσο προβληματικού ανθρώπου;
Δεν έχω απάντηση σε αυτό. Είναι προσωπική απόφαση του καθενός. Αλλά εγώ θα ντραπώ να αγοράσω κασκόλ Harry Potter τη μια μέρα, και την επόμενη να πάω σε φεμινιστική πορεία με τις τρανς αδερφές μου. Κι ας αγαπώ τόσο πολύ αυτά τα βιβλία. Κι ας ήταν από τα πρώτα αναγνώσματα μέσα στα οποία βρήκα κομμάτια του εαυτού μου, που δεν ήξερα πως να αγκαλιάσω. Κι ας έχω κλάψει, γελάσει, χαρεί με κάθε ανάγνωση. Δε μπορώ να κάνω πως δεν ξέρω ποιά είναι η Joanne Rowling τώρα. Κι ας με στενοχωρεί πολύ αυτό.
*https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jasp.12279
δείτε επίσης